C# - C Sharp: Biến và hằng

Biến (Variable)

Một biến là một vùng lưu trữ với một kiểu dữ liệu. Trong ví dụ trước cả x, và y điều là biến. Biến có thể được gán giá trị và cũng có thể thay đổi giá trị khi thực hiện các lệnh trong chương trình.

Để tạo một biến chúng ta phải khai báo kiểu của biến và gán cho biến một tên duy nhất. Biến có thể được khởi tạo giá trị ngay khi được khai báo, hay nó cũng có thể được gán một giá trị mới vào bất cứ lúc nào trong chương trình. Ví dụ 1 sau minh họa sử dụng biến.

Ví dụ 1: Khởi tạo và gán giá trị đến một biến.

using System;

namespace ConsoleApp1
{
  class Program
  {
    static void Main(string[] args)
    {
      int bien1 = 9;
  
      Console.WriteLine("Sau khi khoi tao: bien1 = {0}", bien1);
  
      bien1 = 15;
  
      Console.WriteLine("Sau khi gan: bien1 = {0}", bien1);
    }
  }
}

Kết quả:

Sau khi khoi tao: bien1 = 9

Sau khi gan: bien1 = 15

-----------------------------------------------------------------------------

Ngay khi khai báo biến ta đã gán giá trị là 9 cho biến, khi xuất biến này thì biến có giá trị là 9. Thực hiện phép gán biến cho giá trị mới là 15 thì biến sẽ có giá trị là 15 và xuất kết quả là 15.

Gán giá trị xác định cho biến

C# đòi hỏi các biến phải được khởi tạo trước khi được sử dụng. Để kiểm tra luật này chúng ta thay đổi dòng lệnh khởi tạo biến bien1 trong ví dụ 3.1 như sau:

int  bien1;

và giữ nguyên phần còn lại ta được ví dụ 2:

Ví dụ 2: Sử dụng một biến không khởi tạo.

using System;

namespace ConsoleApp1
{
  class Program
  {
    static void Main(string[] args)
    {
      int bien1;
  
      Console.WriteLine("Sau khi khoi tao: bien1 = {0}", bien1);
  
      bien1 = 15;
  
      Console.WriteLine("Sau khi gan: bien1 = {0}", bien1);
    }
  }
}

Khi biên dịch đoạn chương trình trên thì trình biên dịch C# sẽ thông báo một lỗi sau:

Error CS0165 Use of unassigned local variable 'bien1'

Việc sử dụng biến khi chưa được khởi tạo là không hợp lệ trong C#. Ví dụ 2 trên không hợp lệ.

Tuy nhiên không nhất thiết lúc nào chúng ta cũng phải khởi tạo biến. Nhưng để dùng được thì bắt buộc phải gán cho chúng một giá trị trước khi có một lệnh nào tham chiếu đến biến đó. Điều này được gọi là gán giá trị xác định cho biến và C# bắt buộc phải thực hiện điều này.

Ví dụ 3 minh họa một chương trình đúng.

Ví dụ 3.3: Biến không được khi tạo nhưng sau đó được gán giá trị.

using System;

namespace ConsoleApp1
{
  class Program
  {
    static void Main(string[] args)
    {
      int bien1;

      bien1 = 9;

      Console.WriteLine("Sau khi khoi tao: bien1 = {0}", bien1);

      bien1 = 15;

      Console.WriteLine("Sau khi gan: bien1 = {0}", bien1);
    }
  }
}

Hằng

Hằng cũng là một biến nhưng giá trị của hằng không thay đổi. Biến là công cụ rất mạnh, tuy nhiên khi làm việc với một giá trị được định nghĩa là không thay đổi, ta phải đảm bảo giá trị của nó không được thay đổi trong suốt chương trình. Ví dụ, khi lập một chương trình thí nghiệm hóa học liên quan đến nhiệt độ sôi, hay nhiệt độ đông của nước, chương trình cần  khai báo hai biến là DoSoi và DoDong, nhưng không cho phép giá trị của hai biến này bị thay đổi hay bị gán. Để ngăn ngừa việc gán giá trị khác, ta phải sử dụng biến kiểu hằng.

Hằng được phân thành ba loại: giá trị hằng (literal), biểu tượng hằng (symbolic constants), kiểu liệu kê (enumerations).

Giá trị hằng: ta có một câu lệnh gán như sau:

x = 100;

Giá trị 100 là giá trị hằng. Giá trị của 100 luôn là 100. Ta không thể gán giá trị khác cho 100 được.

Để tạo một hằng trong C#  ta dùng từ khóa const và cú pháp sau:

Trong khai báo trên, 32 là một hằng số và DoSoi là một biểu tượng hằng có kiểu nguyên. Ví dụ 4 minh họa việc sử dụng những biểu tượng hằng.

Vi dụ 4: Sử dụng biểu tượng hằng.

using System;

namespace ConsoleApp1
{
  class Program
  {
    static void Main(string[] args)
    {
      const int DoSoi = 100; //Độ C

      const int DoDong = 0;  //Độ C
  
      Console.WriteLine("Do dong cua nuoc la {0}", DoDong);
      
      Console.WriteLine("Do soi cua nuoc la {0}", DoSoi);
    }
  }
}

Kết quả:

Do dong cua nuoc 0

Do soi cua nuoc 100

Ví dụ 4 tạo ra hai hằng chứa giá trị nguyên: DoSoi và DoDong, theo qui tắc đặt tên hằng thì tên hằng thường được đặt theo cú pháp Pascal, nhưng điều này không đòi hỏi bởi ngôn ngữ nên ta có thể đặt tùy ý.

Việc dùng hằng sẽ làm cho chương trình được viết tăng thêm phần ý nghĩa cùng với sự dễ hiểu. Thật sự chúng ta có thể dùng các giá trị 0 và 100 thay thế cho hai hằng trên, nhưng khi đó chương trình không được dễ hiểu và không được tự nhiên lắm. Trình biên dịch không bao giờ chấp nhận một lệnh gán giá trị mới cho một hằng. Ví dụ trên có thể được viết lại như sau:

using System;

namespace ConsoleApp1
{
  class Program
  {
    static void Main(string[] args)
    {
      const int DoSoi = 100; //Độ C

      const int DoDong = 0;  //Độ C

      Console.WriteLine("Do dong cua nuoc la {0}", DoDong);

      Console.WriteLine("Do soi cua nuoc la {0}", DoSoi);
      
      DoSoi = 101;
    }
  }
}